28 Vragen over contact en contract
Q. Contact, dat is waarschijnlijk meer dan hallo zeggen?
A. Hallo is een begin, maar niet genoeg. Je moet een persoonlijke verbinding hebben met de mensen van het team dat je coacht. Want coaching is een persoonlijke aangelegenheid. Bij het begin van een ontmoeting begin je dus niet meteen over zaken, maar je legt echt contact. Hoe je dat doet is persoonlijk. Stel wat vragen, vertel iets over jezelf, doe een gerichte kennismakingsoefening of check-in, of laat ‘gewoon’ wat gesprek ontstaan. Zoek je eigen stijl.
Q. Contact, daar begin je dus mee. En dan?
A. Dan blijf je dat contact voortdurend verzorgen, niet alleen aan het begin. Ook weer opnieuw na de koffiepauze bijvoorbeeld. Vraag even hoe het is, maak een grapje. Het is soms een flits, zoiets als de wifi-verbinding herstellen. Log steeds weer opnieuw in op elkaar. Ook als je voelt dat het signaal te zwak is geworden of hapert.
Q. Hoe verhoudt contact zich tot professionele afstand?
A. Professionele afstand, dat is eigenlijk een verkeerde term. Je wilt een zekere persoonlijke afstand bewaren, zodát je professionele ruimte houdt. Als je te persoonlijk met iemand bent ga je je teveel met zo iemand identificeren, meeleven, je zorgen over die figuur maken. Dan kun je niet meer coachen, want als coach bewaar je het overzicht, zie je gedragspatronen van iemand en kun je soms streng zijn. Als je te dicht bij bent kan je dat niet meer doen.
Q. Dus het contact dat je maakt hou je zakelijk?
A. Nee, je maakt het menselijk, het mag warm zijn, maar je houdt toch afstand. Afstand is niet hetzelfde als afstandelijkheid.
Q. En wat is het contract, hoe ziet dat er uit?
A. Het is een psychologisch contract. Een overeenkomst tussen jou en het team, waarbij jij een toezegging doet iets te gaan doen en zij jou toestemming geven om dat te doen. Zo regel je de wederzijdse verantwoordelijkheden.
Contact maken doe je voortdurend. Als de verbinding verbroken is moet je weer opnieuw inloggen op elkaar.
Q. Toestemming klinkt vrij formeel.
A. In zekere zin is dat het ook. Jij krijgt opdracht van het team om te coachen. Omgekeerd kán niet. Met het geven van de opdracht wordt het team eigenaar van het coachproces. Vergelijk het met het geven van een opdracht aan een aannemer. Als je dus iets onverwachts gaat doen, of iets dat afwijkt van het contract, dan vraag je altijd opnieuw toestemming. Dat kan soms in één zin: ‘Is het okay als ik…?’, of: ‘Vinden jullie het prettig wanneer we…?’ of nog eenvoudiger: ‘Zullen we…?’ Essentieel is dat het team daar dan volmondig en bewust ja op zegt. Het antwoord moet je dus echt krijgen.
Q. De opdrachtgever is toch degene die betaalt?
A. Formeel wel, maar in de praktijk is het team de klant. Dat bepaalt wat je gaat doen. Als hun wensen niet dezelfde zijn als wat bijvoorbeeld een hogere manager, of een betalende opdrachtgever heeft aangegeven, dan kun je helpen om die wensen synchroon te krijgen. Maar juist in dat verschil zit vaak een essentieel probleem. De baas wil iets anders als het team.
Q. Maak je wel eens een geschreven contract?
A. Vrijwel nooit. Wel over de prijs en enkele randvoorwaarden. Afspraken rondom geheimhouding en dergelijke zijn geregeld via de beroepsgroep.
Q. Met wie sluit je dat psychologische contract?
A. Met het hele team dat jij coacht.
Q. Wat als het eerste contact via de teamleider loopt?
A. Dan ga jij zijn of haar verhaal horen en zorg je dat er op een of andere manier later akkoord van het hele team komt. En dat weet je pas zeker als je het team ziet. Sluit bij de eerste sessie dus altijd het contract, en als er teamleden zijn die de coaching niet zien zitten, dan doe je het niet.
Q. Wat als je vooraf met een delegatie teamleden spreekt?
A. Dan geldt exact hetzelfde. Iedereen moet aan boord zijn.
Q. Ja maar, als er nou maar 1 of 2 niet willen, en de rest wel?
A. Dan heeft het team een probleem, maar nog steeds geen coach. Daar kun je het dan wel even over hebben. Dat kun je expliciteren, dat is meteen een stevige interventie.
Q. En als dat team coaching vraag aan de eigen teamleider?
A. Dan heeft dat team een teamleider en wellicht een coach. Dat hangt ervan af of die teamleider een andere pet kan opzetten, dus de medeverantwoordelijkheid voor het resultaat even opzij kan zetten.
Q. Het team zit zwaar in de problemen. Dan ga je toch geen hulp weigeren?
A. Als maar enkelen van het team niet geholpen willen worden dan is het niet mijn zaak. Je kan wel doorvragen naar het waarom, maar als zij niet willen dan wil ik ook niet.
Q. Het omgekeerde: een team wil coaching maar het gaat eigenlijk heel goed.
A. Je kunt iemand die geen honger heeft wel langs het buffet leiden, maar eten zal ie niet.
Q. Spreek je van tevoren af wat je allemaal gaat doen?
A. Ik wil weten wat de verwachtingen zijn, voor zover bekend. Vaak vraag ik dat van tevoren nog een keer op via e-mail aan het hele team. Wat ik allemaal ga doen is vaak nog niet duidelijk, dat bepaal ik graag samen met het team. In hoofdlijnen moet je wel afgestemd hebben.
Q. Het team wil iets waarvan jij denkt dat het niet gaat helpen.
Dan doe ik het niet. Ik probeer tot een contract te komen waar zij in geloven en ik ook.
Q. Het team zegt team te willen zijn maar de randvoorwaarden zijn slecht.
A. Ik check dan de 10 randvoorwaarden (zie paragraaf 1) en soms is de coaching klaar als het team opgelucht kan constateren dat het nooit een team kan worden en dat ook niet hoeft. Een groep van 45 mensen bijvoorbeeld, of een typisch Volkstuinteam, daar moet je geen team van willen maken.
Q. Het team weet niet goed wat het wil, maar lijkt erg gemotiveerd.
A. Ik geef dan wel een suggestie, of doe een concreet voorstel om iets te gaan doen waarvan ik denk dat het zou kunnen helpen. Een coach ziet vaak eerder wat zinvol kan zijn dan het team. Zonder bemoeizuchtig te worden kun je dan wel iets proberen of aanbieden vind ik. Het samen maken van een diagnose kan een eerste stap zijn. Maar dat moet beslist niet het patroon van de coaching worden.
Q. Je vraag aan het team wensen te mailen, maar vrijwel niemand reageert.
A. In theorie zou ik dan niet aan de coaching beginnen, in de praktijk vind ik dat erg zuur. Maar ik begin er wel over tijdens de eerste sessie.
Q. Doe je intakegesprekken met individuele teamleden vooraf?
A. In principe niet, want dat word je zo’n vat vol geheimen. Bovendien werk je aan collectieve processen in het team. Een uitzondering maak ik als de emoties hoog zijn opgelopen. Dan wil ik even mijn voet in het zwembad steken voor ik er in plons.
Q. Als je weinig tijd hebt, dan kun je toch gewoon beginnen?
A. Nee. Je moet altijd eerst contact maken en samen akkoord krijgen op wat je gaat doen. Zomaar beginnen doe ik niet.
Q. Je bent goed begonnen, maar na een tijdje lijken mensen wat af te haken?
A. Dan zet je zo snel mogelijk – op een elegante wijze – stil waar je mee bezig was, en checkt of je nog het commitment hebt. (En zoals altijd check je ook even bij jezelf in: wat ‘zegt’ mijn Reflective Practioner?) Als je niet overtuigd bent blijf je doorvragen. Je gaat pas verder als iedereen weer aan boord is. Zo niet, dan kunnen we niet verder.
Q. Stuur je dan wel een rekening voor het geheel?
A. Ja, want ik heb tijd gereserveerd. Je betaalt de film ook helemaal, ook al loop je halverwege weg.
Q. De sessie was goed, maar ze bellen je niet meer. Wat doe je dan?
A. In principe niets, tenzij je had afgesproken dat jij zou bellen. Maar dat spreek ik zelden af. Het initiatief ligt bij het team. Als jij gaat bellen word je belanghebbend voor je het weet, en het team wordt er niet onafhankelijker van.
Q. En als de sessie slecht was, of je hebt er een slecht gevoel over?
A. Dan bel ik altijd. Misschien heb ik steken laten vallen of iets over het hoofd gezien. Een ervaren coach heeft een betrouwbaar kompas: ging het goed of niet?
Q. Men voert niet uit wat men had afgesproken na een sessie. Wat nu?
A. Dan begint de hele contractering weer opnieuw.
Q. Ben je niet wat te streng?
A. Ja. En goed samenwerken vraagt om discipline en betrouwbaarheid. Niemand heeft er wat aan als je zonder echt commitment een ritueel dansje opvoert. Maar in de praktijk gaat het bijna altijd goed hoor.
Contact en contract in het Coachwiel
Het Coachwiel is een handig model voor (team)coaches. Het is een soort ‘plattegrond’ van alle thema’s waar je aan moet denken als je gaat coachen. Contact en contract staan niet voor niets in het hart, want daar ‘draait het om’.