Gesprekken zijn vaak een startpunt van verandering: door in de interactie nieuwe betekenissen te geven, ontstaat er bijvoorbeeld een beter begrip of is het de start van nieuw gedrag. De verschilmakers geven gesprekken een nieuw perspectief.
Elke dag
Een psychiater vraagt zich af hoe ze het geestelijk lijden van iemand kan verlichten. Een brigadegeneraal signaleert dat een militair nog geen ‘vrede’ heeft met de missie die hij moet uitvoeren en gaat daarover het gesprek aan. Een journalist schat in op welk moment hij die ene spannende vraag kan inbrengen. Zomaar een paar voorbeelden van enkele van de in totaal 40 professionals in het boek, die net als jij en ik elke dag verschil willen maken in gesprekken. Dat doen ze door beweging te creëren, te zoeken naar wat relevant en het onderzoeken waard is in een gesprek of te zoeken naar het juiste moment om iets te doen of zeggen. Ze maken ook verschil door wie ze zijn, hoe ze naar de wereld kijken en zichzelf.
Een verschilmaker als interventie
Een verschilmaker is een kleine en korte interventie die je doet om het potentieel in gesprekken te benutten. Het is een manier van handelen om richting te geven op een zeker moment in de interactie. In het boek ‘Verschilmakers – een nieuw perspectief op gesprekken’ zijn tien verschilmakers beschreven aan de hand van voorbeelden uit de praktijk van veertig professionals, bekende en minder bekende Nederlanders. De beschrijvingen zijn aangevuld met oefeningen om verschilmakers te herkennen en met theorie om het effect te begrijpen.
Voorbeelden van verschilmakers in gesprekken
Meebewegen is de eerste verschilmaker, vaak ingezet bij aanvang van een gesprek omdat het een band schept. Je kunt op vele manieren Meebewegen, namelijk op de vraag van een ander, het tempo, de taal of de zienswijze.
Carla Quint, wijkagent, Beweegt mee op de taal tijdens het de-escaleren van een burenruzie. Ze vertelt hoe ze na het sussen van het incident met de bewoner praat in zijn woning over de situatie en welke hulp er nodig is. In haar hoofd maakt ze een afweging hoe ze dit gesprek aanvliegt. Ze zegt: ‘Want je kunt tegen hem zeggen: “Nou we hebben in een veiligheidshuis met diverse professionele partners gesproken over jou als gezin”, maar dan zegt hij waarschijnlijk: “Wat wil je nou?”. Als je echter tegen hem zegt: “Vriend, jij hebt gewoon gezeik thuis, we gaan jou helpen en we hebben dat met verschillende instantie besproken”, dan komt het wel binnen.’
‘Leading from behind’: met vriendelijkheid en geduld laat je het gesprek, door minimale haperingen, soepel verlopen. (Insoo Kim Berg)
De theoretische achtergronden gaan in op empathie en Rapport maken. De definitie van Krznaric (2015) omschrijft empathie als: ‘De kunst je in je verbeelding te verplaatsen in de gedachten van andere mensen, daardoor hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor laten leiden.’ Meebewegen vraagt aanpassingsvermogen omdat je je verplaatst in die ander. Wanneer dat lukt, ontstaat soepelheid in het gesprek, verbinding en een ontvankelijkheid bij de ander voor dat wat jij wilt inbrengen.
Mariëlle Tweebeeke, presentator/journalist vertelt over een interview met Kuzu (van de politieke partij DENK). Zij zet een andere verschilmaker in, namelijk Tijd nemen en Tijd Kiezen. Als definitie van Tijd nemen en Tijd kiezen is geformuleerd: Vanuit oplettendheid zien of ervaren wat er was, is of kan komen en het moment dat je geschikt acht om iets te zeggen of te doen. Mariëlle neemt de Tijd voor het verhaal van Kuzu, omdat ze een aanloop nodig heeft om de discrepantie zichtbaar te maken tussen dat wat DENK propageert versus hun politiek handelen. ‘In de opzet had ik sowieso bedacht hem eerst maar gewoon te laten vertellen waarom discriminatie zo hoog bij hun op de agenda staat. (…) Er ontstaat ontspanning en ook het gevoel van ik heb al een belangrijk punt gemaakt. (…) Waardoor mijn tweede deel van het gesprek hem verrast.’
Mariëlle creëert een setting van emergentie; door tijd te nemen kan iets nieuws ontstaan door de interactie tussen simpele, kleine entiteiten die deze eigenschappen niet bezitten.
Meebewegen is een verschilmaker die valt binnen het cluster Bewegen. Net als Afbewegen en Ontladen, zorgt het voor beweging in een gesprek. Tijd nemen en Tijd kiezen valt in het cluster Zoeken. De verschilmakers Opmerken, Onderzoeken en Uitzoomen vallen in datzelfde cluster. Ze hebben met elkaar gemeen dat je zoekt naar betekenis, begrip of het juiste moment. Het laatste cluster is Zijn en heeft betrekking op wie je bent en hoe je daardoor verschil kan maken. Verschilmakers in dit cluster zijn: Aanwezig zijn, Verdragen en Onthullen.
Hanneke Heessels, CliniClown vertelt hoe zij Aanwezig is in gesprekken. Een van de manieren is door jezelf als instrument in te zetten. Ze zegt over die vorm van Aanwezig zijn: ‘In die staat van zijn ben je luisterend. Dan bedoel ik niet letterlijk met je oren alleen, dat iemand zich gezien voelt en gehoord. Maar je luister juist op je intuïtie, via je poriën (soms op dat niveau). Je bent alert, in het hier en nu, dus niet erbuiten of in jezelf, maar precies daar tussenin en je zorgt dat de ander Aanwezig is of wordt.’
Theorie over Aanwezig zijn is bijvoorbeeld het begrip Containment; lastig te dragen gevoelens dragen en op een hanteerbare wijze teruggeven, waardoor de ander zich alsnog deze gevoelens kan toe-eigenen.
Verschilmakers in gesprekken zijn te beschouwen als praktische bouwstenen. Je kijkt, stapelt, legt terzijde en begrijpt hoe je in gesprekken verschil kan maken. In elk hoofdstuk kan de lezer, na uitleg en achtergrondinformatie over de tien Verschilmakers, oefenen met het herkennen van Verschilmakers door te kijken naar geselecteerde tv-fragmenten (via een QR code).
Over de auteur
Afra Schipper is procesbegeleider en (team)coach. Haar expertisegebieden zijn leiderschap, communicatie en persoonlijke effectiviteit. Met een scherp oog en oor en een waarderend hart brengt ze anderen in beweging.
www.gras-organisatieontwikkeling.nl/boek/
www.verschilmakersingesprek.nl
info@verschilmakersingesprek.nl