De afgelopen jaren ben ik me als teamcoach steeds meer gaan verdiepen in de systemische manier van kijken naar organisaties. Ik keek altijd al naar de onderstroom en was gericht op het duiden van patronen maar de systemische bril heeft me hier nog scherper op afgesteld. En als je eenmaal met zo’n bril leert waarnemen, kun je het niet meer niet zien.

Ook merk ik dat klanten baat hebben bij het zelf opzetten van de systemische bril. Het geeft ze grond onder de voeten om zich bewust te worden van waar ze in zitten.

Wat is systemisch kijken

Als je met een systemische bril gaat kijken, dan zie je dat alles met elkaar samenhangt en krijg je inzicht in onzichtbare patronen. Elk systeem wil overleven en de mensen binnen dit systeem doen (vaak onbewust) datgene om dat voor elkaar te krijgen. Ook als het niet persé gezond is voor die persoon en/of voor de organisatie. Als bijvoorbeeld de balans tussen geven en nemen verstoord is doordat een team steeds de gaten dichtloopt voor een ander team, dan ga je dat merken aan de dynamiek binnen de teams. Mensen in het overvraagde team beginnen te mopperen of trekken zicht terug, en het team dat steeds mensen uit andere teams invliegt, verzwakt. Alles in het systeem (de organisatie) heeft zijn plek en hangt met elkaar samen.

Marieke lijkt er alleen voor te staan

Marieke is manager van een grote organisatie en heeft een aantal teams onder zich. Er ligt veel op haar bord, het implementeren van een nieuw beleidsplan naast de dagelijkse aansturing van haar mensen en ze moet ook iets met ‘het gedoe’ tussen enkele teamleden dat nu al een tijdlang speelt. Ze voelt de werkdruk toenemen, maar weet niet wat ze hieraan kan doen, behalve dan gewoon stug doorgaan.

In dit voorbeeld lijkt Marieke er alleen voor te staan en de enige optie die ze ziet is door buffelen met als te voorspellen uitkomst, dat ze opbrandt.

Het mechanisme van overleven zit in de hele organisatie

Met een systemische bril op, zie je dat het patroon in dit voorbeeld van ‘gewoon stug doorgaan, zonder de echte problemen aan te pakken’ hoogstwaarschijnlijk ook speelt op ander plekken in de organisatie. Zoals bij andere afdelingen en bij het bestuur. En waarschijnlijk speelde het ook al voor haar komst. Het mechanisme van overleven zit in de hele organisatie.

Als je daar bewust van wordt, zul je inzien dat het voor Marieke geen zin heeft om alleen binnen haar eigen team te zoeken naar oplossingen.

Door met een systemische bril te kijken, begrijp je dat alles met elkaar samenhangt en je de uitdagingen in je organisatie dus ook vanuit dat perspectief moet benaderen.

Marieke zou er daarom goed aan doen om zich bewust te worden van waar ze in zit en van daaruit met haar leidinggevende en collega’s in gesprek te gaan over wat er speelt en wat er nodig is voor verbetering.

Wat heeft mij geholpen

Terug van het voorbeeld naar je eigen praktijk als teamcoach en wat mij daarin heeft geholpen.

• Als eerste: maak in je opdracht ruimte om hiermee aan de slag te gaan, want voor je het weet wordt je opgeslokt door je opdracht en lukt het je moeilijker om afstand te nemen.
• Ga vervolgens ergens op een rustige plek zitten om te reflecteren op wat je ervaart in de organisatie waarin je als teamcoach werkt. Je kunt dit doen door de volgende vragen te beantwoorden: hoe zijn de onderlinge relaties in de team en met de lagen daarboven? Welke patronen kom ik tegen? Hoe is het met de energie in deze organisatie? En ook: wat heeft deze organisatie nodig om gezonder en heler te worden?
• Je kunt deze vragen voor jezelf beantwoorden maar beter nog is om dit met de teams te doen die je begeleidt zodat je hier met elkaar stappen in kunt zetten en van elkaar kunt leren.

Ik hoop dat ik je heb kunnen inspireren om met een systemische blik naar de organisaties die je begeleidt, te kijken. Wil je meer weten over systemisch werken. Er zijn vele boeken over geschreven.

Kijk bijvoorbeeld hier eens rond: https://www.thema.nl/systemisch-werken/.

Irene Boersema werkt als teamcoach en organisatie-antropoloog vanuit haar eigen praktijk: de Groeiwerkplaats. Voor meer informatie kijk op: www.groeiwerkplaats.nl

Bron: Systemisch adviseren, de organisatie als levend systeem, Siebke Kaat en Anton Kroon, 2016 Groningen.