Geen geheim recept voor teamsamenstelling

Zelfstandig coach en organisatieadviseur Martijn Vroemen heeft zich gespecialiseerd in teamontwikkeling -en samenwerking. Hij kent de literatuur en de (weerbarstige) praktijk en blogt hierover op zijn eigen site Teamchange talentontwikkeling. In 2009 verscheen bij Uitgeverij Kluwer ‘Een team op vleugels’, een boek waarin hij concludeert dat er geen geheim recept bestaat voor succesvolle teams, want elk team is uniek. Desondanks toont hij zich een warm voorstander van modellen en moedigt hij mensen aan om af en toe eens door de bril van een model naar teamsamenstelling te kijken. “Dat werkt heel verfrissend. Tegelijk moet je ervoor oppassen niet teveel te gaan labellen en etiketteren, dan gaat de taal van het model zijn eigen leven leiden.”

Ook heeft hij twijfels bij de mate van voorspelbaarheid van de verscheidenheid aan persoonlijkheidstesten. “Ik neem die altijd met een grote korrel zout, want wanneer mensen een beschrijving van zichzelf zien bestaat de neiging om – net als bij horoscopen – al die eigenschappen bij jezelf te herkennen, terwijl de belangrijkste bron van informatie over wie jij bent, van jouw partner, collega, of buurvrouw komt. De informatie die anderen over jou geven is wezenlijk. Veel testen werken met zelfbeelden en dat is altijd beperkt, want iedereen heeft een blinde vlek.”

Vroemen adviseert ondernemers om modellen als hulpmiddel te gebruiken bij een team samenstellen, en niet als doel op zich. “Zorg dat je met elkaar in gesprek blijft over wat werkelijk  aan de hand is, investeer in je mensen, niet alleen in producten en klantcontacten”, is zijn devies. Zelf doorloopt hij altijd een checklist met  randvoorwaarden (zie kader) voordat hij besluit wat een team nodig heeft om effectief te functioneren. Afhankelijk van de uitkomsten kiest hij een passend model. Daarbij werkt hij liever met een slecht model dat goed wordt ingezet, dan een geavanceerd model dat slecht wordt ingezet.

Checklist randvoorwaarden teamsamenstelling

1. Hoe groot is de groep? “Als team moet je kunnen schakelen, dat gaat niet met 25 medewerkers.”
2. Is de doelstelling van het team helder en eenduidig? “Bij veel teams is het doel te vaag en doet iedereen maar wat.“
3. Hoe is de verhouding tussen speelruimte en kaders? “Een speelvlak zonder kaders is leeg, maar teveel kaders werken remmend en verstikkend.”
4. Hoe is het gesteld met de mate van onderlinge afhankelijkheid? “Je moet elkaar nodig hebben, anders ben je een ‘volkstuinteam’, een team waarbij iedereen op z’n eigen perceeltje lekker zijn eigen gang gaat.”
5. Hoe is de sfeer waarin het team functioneert? “Overheerst een gevoel van succes of falen? Is het crisis of wordt er winst gedraaid?”
6. Hoe is het gesteld met de communicatie, de onderlinge verhoudingen? “Ik zie maar al te vaak dat een teamleider, ondernemer of leidinggevende niet alles te horen krijgt.”

Een greep uit modellen en tests

De 9 teamrollen van Belbin beschrijven het gedrag in het omgaan met werk en collega’s. De teamrol zegt veel over de stijl van samenwerken van een teamlid en komt voort uit de persoonlijkheid van het individu. Volgens Belbin moet een team bestaan uit verschillende rollen om tot prestaties te komen. De negen rollen vullen elkaar aan en versterken elkaar, maar ze kunnen ook tegenstrijdig zijn en rivaliseren. Het is een heel handig model bij teamsamenstelling.

De Roos van Leary is een communicatiemodel dat gedrag en de werking daarvan beschrijft.  Het model onderscheidt 4 hoofdrollen: leidingnemend, aanpassend, defensief en aanvallend. Het model geeft inzicht in interactie tussen mensen en laat zien welk gedrag door bepaald gedrag wordt opgeroepen en hoe gedrag te beïnvloeden is.

Het Enneagram is een eeuwenoud, maar nog steeds bruikbaar persoonlijkheidsmodel. Het beschrijft negen types, met hun eigen patronen in hun gedrag. De verschillende menstypes onderscheiden zich door patronen in hun denken, voelen en doen. Het enneagram geeft inzicht in zwakke en sterke punten van mensen en hun en drijfveren.

De Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) is een zeer uitgebreide systematiek om de verschillen in persoonlijkheid van mensen te classificeren. Het model, gebaseerd op de theorieën van Jung, onderscheidt 16 typen (uitgedrukt in lettercombinaties) en kan worden gebruikt om de verschillende persoonlijkheden binnen een team te kunnen beschrijven. Wordt veel gebruikt bij teamsamenstelling.

De Big Five theorie geeft vijf hoofddimensies waarmee de persoonlijkheid van personen beschreven kan worden. Elk van deze vijf dimensies heeft extremen van heel sterk tot zwak, bijvoorbeeld van extrovert tot introvert of van ordelijk tot wanordelijk. De theorie is gebaseerd op jarenlang wereldwijd psychologisch onderzoek en de meest gebruikte persoonlijkheidstheorie.

Lumina Spark is een persoonlijkheidsmeting die rekening houdt met de context waarin mensen zich bevinden. Ook toont dit instrument de mogelijke paradox in mensen, zodat de complexiteit van een persoonlijkheid in zijn volle omvang zichtbaar wordt. Lumina Spark is gebaseerd op de Big Five en het gedachtegoed van Jung.

Profile Dynamics  biedt inzicht in de onderliggende waardensystemen die mensen hanteren en die grotendeels hun denken en gedrag bepalen, maar dat is niet het enige. Het geeft tevens de mogelijkheid om deze praktisch te benutten. Een sleutel tot succes om de organisatie en de mensen die er werken beter op elkaar af te stemmen, de werksfeer te verbeteren en de organisatie op een hoger plan te brengen.