Samenwerken vraagt vertrouwen

Het prisoners dilemma in teams. Klassieker die nog steeds opgaat.

Het prisoners dilemma, of gevangenendilemma, is afkomstig uit de speltheorie en is al in 1950 beschreven. Het is een klassiek vraagstuk, waarbij de thema’s vertrouwen, samenwerking en eigenbelang met elkaar verstrengeld zijn. Wat kun je ermee in teams en – nog interessanter – tussen teams?

In dit artikel

Het verhaal van het prisoners dilemma

Er zijn veel manieren om het verhaal te vertellen, en ook vele manieren om de ervan afgeleide spellen te spelen. Het verhaal gaat over een ernstige misdaad waarvoor twee verdachten worden opgepakt. De aanklager heeft echter geen bewijs, en doet aan beiden een voorstel:

  1. Als jullie beiden zwijgen, dan heb ik geen bewijs en krijg je een boete voor verboden wapenbezit.
  2. Als jij bekent dat jullie het samen gedaan hebben krijg je een deal en ga jij vrijuit. Maar de ander is de sigaar en krijgt de maximale straf van 5 jaar.
  3. Als jullie beiden bekennen moet ik jullie ieder opsluiten, maar omdat je de rechtsgang geholpen hebt krijg je maar 3 jaar.

Prisoners dilemma leidt tot magere uitkomst

De verdachten zitten in een aparte cel en weten dus niet wat de ander zal doen. Dit levert een lastig dilemma op. Jij kunt ‘veilig’ zwijgen, maar het risico is dat de ander je erbij lapt en dan ben je de klos. Je kunt voor een agressieve strategie kiezen, met een alles of niets uitkomst.

In de praktijk komt het er vaak op neer dat beiden bekennen en dus een lagere straf krijgen, maar niet vrijuit gaan. De redenatie van beiden is:

  • Als de ander zwijgt én ik zwijg krijg ik een boete. Als de ander zwijgt en ik beken ga ik vrijuit. Vrij is beter dan boete, dus ik zal bekennen.
  • Als de ander bekent en ik zwijg krijg ik 5 jaar. Als ik óók beken krijg ik 1 jaar. Ik kan beter bekennen, want 1 jaar is beter dan 5 jaar.

De ander redeneert ook zo, dus beiden zullen kiezen voor bekennen, en daarmee niet de best mogelijke uitkomst hebben, namelijk allebei zwijgen en een boete krijgen. Dit is gebaseerd op de veronderstelling dat iedereen zoveel mogelijk in eigen voordeel handelt.

Prisoners dilemma’s in het dagelijks leven

Dit is niet alleen maar een academisch probleem. Je maakt dagelijks dit soort afwegingen, zoals: ‘Het regent zo hard, zal ik de trein pakken of zullen er meer dit doen en is er daarom júist geen file?’ Of: Ík verruim de openingstijden van mijn winkel, maar als iedereen het doet is mijn winst nihil en werk ik wél harder!’ En: ‘Als ik iets goedkoops in het restaurant kies, en mijn vrienden eten duur, dan betaal ik veel mee.’ En in een team dat problemen heeft: ‘Als ik als eerste kritische feedback aan de teamleider geef, en de anderen houden daarna hun mond, dan ben ik de gebeten hond.’ Het dilemma is dat je het gedrag van de ander nooit met zekerheid kunt voorspellen.

Er zijn in principe twee soorten prisoners dilemma’s. Een eenmalige situatie, waarbij het vooral aankomt op vertrouwen in de ander hebben, of niet. En er zijn herhalende prisoners dilemma’s, waarbij twee of meer partijen een aantal keren keuzes moeten maken. In dat geval ontstaat er de mogelijkheid om tussendoor te overleggen, open communicatie te scheppen en vertrouwen op de bouwen.

Samenwerken tussen teams

Als er tussen teams moet worden samengewerkt, maar er is ook competitie, dan ontstaan algauw prisoners dilemma’s. Geven we aan de ander onze best practices prijs, met het risico dat zij ons niets teruggeven, en er wel met de klanten vandoor gaan? Lenen we onze mensen uit, zonder te weten of wij hulp krijgen als wij het een keer zwaar hebben?

In het Praktijkboek Teamcoaching (paragraaf 41) wordt een spel beschreven dat je met meerdere teams kunt spelen. Omdat je meerdere rondes speelt zit er een leerelement in. Elke ronde is er in principe hetzelfde dilemma, maar er ontstaat een gezamenlijke historie en een daarop gebaseerde verwachting. Zal het andere team weer hetzelfde kiezen? Blijven de afspraken die tussen de teams gemaakt worden overeind? Gaan we voor het eigenbelang (agressieve strategie) of voor het gezamenlijke belang?

Hoe de uitkomst ook is, de teams zullen vrijwel altijd ontdekken dat vruchtbare samenwerking gestoeld is op open, transparante communicatie en vertrouwen in de andere partij. Korte termijn winst en elkaar belazeren leiden uiteindelijk tot verlies voor alle partijen.

Aanverwante artikelen

Fasen van teamontwikkeling: storming met Tuckman

De onderstroom observeren langs 4 thema’s. Zet je duikbril maar op

Samenwerken? Aandacht voor Boven én Onder tafel!

Werken met causale diagrammen

Onderstroom in teams – het ongrijpbare begrijpen

Geef een reactie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Welk account wil je maken?

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Aanmelden Ask me Anything

Zit je met een casus? Een lastige klus? Iets met je team of je rol als teamcoach of teamleider? Kom naar een online AmeA sessie, je mag alles vragen. Meld je aan! Het is van 10.00 tot 11.30. Kom wel op tijd, eerder weggaan kan.

Boek aanbevelen

Bestand delen

Je kunt een pdf-bestand delen op onze site. Een artikel, of iets anders moois. Stuur het ons en wij plaatsen het onder jouw naam op onze Download & Delen pagina.

Werkvorm posten

De instructie
Helder en in hele zinnen. Geen telegramstijl. Gebruik stappen of nummers. Of tussenkopjes in vet. Geef eventueel variaties of tips aan het eind. Doe géén copy-paste van een andere site of ander document!!

Account aanpassen

Minimaal 8 tekens, hoofdletter, cijfer en speciaal teken. Gebruik geen ww dat je elders gebruikt. 

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Let op – als je geen bevestiging hebt ontvangen is het maken van je account niet gelukt. Je kunt dan niet inloggen.

Profiel maken of aanpassen

Leuk als je zichtbaar wilt zijn op de site. Ook klanten kunnen je profiel zien, maar alleen mensen die zijn ingelogd hebben zicht op je contactgegevens. 

  • JPG/JPEG/PNG
  • Zo vierkant mogelijk
  • Vooral je gezicht
  • Max 500kb

Review maken

Onze studenten – misschien jij ook – hebben veel aan de reviews op onze site. Help jij toekomstige studenten met jouw review? Het mag eventueel anoniem of onder pseudoniem. Veel dank!

complete opleiding voor teamcoaches
Meer informatie +

Kom kennismaken met ons!

Je wilt wellicht met ons samenwerken of je bij ons laten opleiden, maar nog even ‘gevoel’ krijgen bij wie wij zijn? Of je hebt gewoon een aantal vragen die je liever persoonlijk bespreekt?

Laten we (video)bellen!

We ontmoeten elkaar via telefoon, Teams of Zoom. Geheel vrijblijvend uiteraard. In principe neemt Martijn Vroemen contact met je op, maar je kunt ook kiezen voor andere Teamchangers.

Handleiding Zoom + mini-werkvormen

Stel je vraag!