Onderstroom observeren is onder water kijken
Het groepsleven zou je kunnen zien als een ijsberg. Alles wat bewust wordt gemaakt, dus ‘boven water’ komt, is onderdeel van de inhoud. Het onzichtbare is deel van het relatiedomein. Niet alles in de dynamiek van de groep valt zichtbaar te maken omdat sommige inhouden, procedures en processen onbewust zijn. Je weet niet altijd welke opvattingen je heimelijk koestert. Welke kennis je bezit. Een buitenstaander kan dat soms wel zichtbaar maken.
Wat is zichtbaar, wat onzichtbaar?
Het relatieniveau is inderdaad het meest onzichtbaar, maar een deel is ook zichtbaar. Bijvoorbeeld twee teamleden die elkaar openlijk erg leuk vinden. Of iemand die steeds verveeld uit het raam kijkt. De inhoud is meestal goed zichtbaar, maar ook niet altijd. Er is altijd inhoud die verborgen blijft. Er wordt bijvoorbeeld informatie achtergehouden of verzwegen. Zoals informatie die politiek gezien beter niet openbaar kan zijn. Ook procedures kunnen onzichtbaar zijn. Bijvoorbeeld: afspraken die nog wel werken maar ‘vergeten’ zijn. Of structuren, gewoonten en rituelen die nageleefd worden maar die niemand meer ‘ziet’. Bijvoorbeeld: de gasten worden altijd opgehaald door de secretaresse. Je hebt het er niet over, het is gewoon zo.
Hier zijn vier thema’s of categorieën om op te letten als je de onderstroom wilt waarnemen.
Thema: Communicatie
- Hoe zit men erbij (letterlijk en figuurlijk)?
- Wat wordt er wel en wat juist niet gezegd?
- De verdeling van spreektijd, en het tempo
- Intonatie: stellend, vragend, eisend?
- Hoeveel wordt er op elkaar gereageerd?
- Wie kijkt naar wie?
Thema: Spanning
- Te veel spanning maakt het onveilig
- Te weinig spanning maakt het saai
- Wat doen ze om spanning te reduceren? grappen?
- Wat doen ze om spanning op te voeren? uitdagen?
- Wanneer zie je energie opvlammen?
- Hoe gaan ze om met conflicten en tegenstellingen?
Thema: Besluitvorming
- Bij gebrek aan beter neemt men het eerste voorstel klakkeloos aan
- Een kliek of coalitie neemt het besluit
- Wordt er veel druk uitgeoefend?
- Consensus: tegenstanders leggen zich erbij neer (onverschillig?)
- (schijnbare) unanimiteit: en de tegenstanders zwijgen
- Geen besluit: steeds nieuwe bezwaren
Thema: Initiatieven
- Wie doet de voorstellen? welke patronen ontstaan daarin?
- Worden voorstellen en ideeën opgepakt?
- Zit er creativiteit in de groep?
- Hoe spreken ze over mogelijke bezwaren?
- Helpen ze elkaar, is er synergie?
- Doet ieder z’n deel of trekt één de kar?
Er is, kortom, heel veel te zien, zowel boven, als onder ‘water’. Alle drie de niveaus van samenwerking zijn even belangrijk, hoewel aan dat wat concreet en zichtbaar is, vaak het meeste aandacht wordt gegeven. Met ‘onder water kijken’ til je de samenwerking naar een hoger niveau.
Zit je met een casus? Een lastige klus? Iets met je team of je rol als teamcoach of teamleider? Kom naar een online AmeA sessie, je mag alles vragen. Meld je aan! Het is van 10.00 tot 11.30. Kom wel op tijd, eerder weggaan kan.
Eén reactie
Dag Martijn,
Het is al weer een tijdje geleden dat je mooie verhalen voor Twistit publiceerde.
Inmiddels en (nog steeds gebruik ik met heel veel plezier jouw boeken bij tweedaagsen over teamontwikkeling. Het blijft prachtig materiaal. In de loop van de tijden ben je als team specialist een bekende in ons vakgebied.
En daar heb ik een vraag over. Voor TVOO zijn we steeds op zoek naar mensen die al langer in het vak zitten en ons wat kunnen vertellen over hun gedachtegoed dat ze ooit gestart zijn en hoe relevant dat nu nog is.
Zou je daar voor ons (deadline is in 2024) een artikel voor willen schrijven?
Laat het me weten dan stuur ik je nog wat meer informatie.
Hartelijke groet, Ria van Dinteren