KLEURRIJK OF KLEURENBLIND?

Een wirwar van kleurentesten. Welk rood ben jij?

Management Drives? Insights Discovery? Lumina Spark of Enneagram? Of maar gewoon Belbin? Er is een woud aan modellen en kleurentesten op de markt waarmee je teamrollen in kaart kunt brengen. Veel bedrijven en organisaties hebben inmiddels zo’n model geadopteerd en steeds meer van die modellen gebruiken een kleurcodering. Als externe adviseur is het tegenwoordig oppassen: Aha, u bent Rood! Maar wélk rood dan?

In dit artikel

Modellen met of zonder kleur

Er zijn talloze tests en modellen die proberen inzicht te geven in de persoonlijkheid. Een toenemend aantal daarvan richt zich specifiek op de werkomgeving. Een voorbeeld is de PAPI test, ontwikkeld begin jaren ’60, en populair in Nederland vanaf halverwege de jaren ’80. Deze test richt zich op eigenschappen van mensen, uitgedrukt in schalen. De test werd veel gebruikt bij werving en selectie.

Er zijn andere tests waarin de volledige persoonlijkheid van iemand wordt uitgedrukt in een bepaald type. Mensen worden dan gemakshalve gelabeld als bijvoorbeeld ‘helper’, zoals in het Quinn Octogram. Hoewel vrijwel alle tests en modellen gebruikt kunnen worden om naar de rollen in, en samenstelling van een team te kijken, is het Teamrollen-model van Belbin daarin het meest uitgesproken.

Veel overlap

Onder de ongeveer tien populairste modellen zit veel overlap. Niet alleen in termen, maar ook in het gebruik van kleuren. En hoe handig ook, juist met het gebruik van kleurcoderingen kan het mis gaan. Veel mensen komen meer dan één kleur-systeem tegen en je moet oppassen dat je het nog wel over het zelfde ‘geel’ hebt. De veranderkleuren van De Caluwé en Vermaak bijvoorbeeld, wijken af van het kleurgebruik in Herrmanns Brain Dominance Model, die weer van Managent Drives of RealDrives en die weer van Lumina Spark, die weer van Insights Discovery… het houdt niet op. Veel modellen zijn loten aan eenzelfde stam (zo ken ik zes varianten op de persoonlijkheidstypen van Jung), maar sommige zijn juist weer volledig uniek. Denk aan de Kolb leerstijlen of de negen persoonlijkheidstypen van het Enneagram. Dit stokoude model beleefde rond het jaar 2000 een piek in de belangstelling, nu hoor je er weinig over.

De primeur om kleurcodering voor gedragscategorieën te gebruiken is voor Edward De Bono, die in 1985 de Six Thinking Hats introduceerde: denkstijlen die hij als gekleurde hoeden voorstelde. Iedereen denkt met enkele voorkeurshoeden op. Dit model was ooit razend populair, maar inmiddels verdrongen door andere modellen.

Welk model en test gebruiken, en hoe?

Modellen komen, en modellen gaan. Gelukkig missen we daar niet zoveel aan, want ze doen bijna allemaal hetzelfde. En je kunt met allemaal op dezelfde wijze het schip in gaan. Wat je liever moet vermijden:

  • Mensen labelen en typeren in enkele kreten of kleuren, maar hier ontkom je bijna niet aan. Vrijwel alle modellen verleiden tot stereotypering. Een kleurcode is daarbij handig maar juist ook abstract. Dan zegt ‘helper’ nog altijd meer dan ‘groen’.
  • Afgaan op eenvoudige testjes die uitsluitend door de ‘persoonlijkheden’ zelf worden ingevuld: het zelfbeeld is niet onbevooroordeeld, en allerminst stabiel. De herhaalbaarheid van testuitslagen is niet al te hoog.
  • Oppervlakkige tests gebruiken om zware beslissingen op te baseren: mensen ontslaan bijvoorbeeld.
  • Werken met gestandaardiseerde rapporten: die zijn zo vaag en omslachtig geformuleerd dat iedereen zich er wel in herkent (horoscoop effect). Mensen hebben daarin wel sterktes maar daarbij ‘mogelijke’ zwaktes – daar schiet je dus niets mee op.
  • Heel veel geld uitgeven aan dure, gelikte bedrijven die met licenties en workshops je hele bedrijf door de molen halen. Sinds een jaar of tien is dat een trend, terwijl er veel goede, en goedkopere alternatieven zijn.

Wat je wél zou kunnen doen om met dit type modellen te werken:

  • Koppel de modellen of tests liever aan een specifieke context: dus typeer dan gedrag in dit team, of in deze omstandigheid, zo voorkom je valse eeuwigheidsclaims.
  • Laat meerdere mensen een test invullen over één persoon en ga in gesprek over de overeenkomsten en verschillen in uitspraken (een soort 360 graden methode dus).
  • Doe een aantal zelfreflectie oefeningen, al dan niet met behulp van een test/model, en vraag mensen daarna om een gebruiksaanwijzing of handleiding over zichzelf te schrijven.
  • Sla de test helemaal over! Ga met behulp van een aantal goede werkvormen in gesprek om elkaar en jezelf te typeren. Werk met concrete voorbeelden en cases, betrek de context erbij (in welke situatie gebruik je welk type).
  • Of sla ook het model over en bedenk zélf een typering. Wat ik graag doe is met een team een eigen metafoor verzinnen (bijvoorbeeld Dierentuin, of Circus, of zelfs iets abstracts als Gebouwen of Schepen) en die ‘taal’ gebruiken om het over elkaars eigenschappen, kwaliteiten en valkuilen te hebben.

Waar het in teamverband om gaat is dat mensen leren om over zichzelf en over elkaar na te denken. Dat ze ervaren dat het de samenwerking verbetert als je inziet dat mensen verschillen. En dat het geen kwaad kan om elkaar een spiegel voor te houden. En als je dan per se toch een model wilt gebruiken? Vermijd kleurenblindheid. Ga voor een echt team-model: mijn keuze blijft daarom vooralsnog de Teamroltest van Belbin.

Aanverwante artikelen

Teamrollen van Belbin: kleurrijk zonder kleurtjes
20 Modellen om naar teamrollen te kijken
Teamsamenstelling: hoe doe je dat?
Teamsamenstelling: hoe doe je dat?
Mannenteams of vrouwenteams: verschillen en voorkeuren

Geef een reactie

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Welk account wil je maken?

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Aanmelden Ask me Anything

Zit je met een casus? Een lastige klus? Iets met je team of je rol als teamcoach of teamleider? Kom naar een online AmeA sessie, je mag alles vragen. Meld je aan! Het is van 10.00 tot 11.30. Kom wel op tijd, eerder weggaan kan.

Boek aanbevelen

Bestand delen

Je kunt een pdf-bestand delen op onze site. Een artikel, of iets anders moois. Stuur het ons en wij plaatsen het onder jouw naam op onze Download & Delen pagina.

Werkvorm posten

De instructie
Helder en in hele zinnen. Geen telegramstijl. Gebruik stappen of nummers. Of tussenkopjes in vet. Geef eventueel variaties of tips aan het eind. Doe géén copy-paste van een andere site of ander document!!

Account aanpassen

Minimaal 8 tekens, hoofdletter, cijfer en speciaal teken. Gebruik geen ww dat je elders gebruikt. 

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Minimaal 8 tekens, 1 hoofdletter, 1 cijfer en 1 leesteken. Gebruik geen wachtwoord dat je elders ook gebruikt.

Let op – als je geen bevestiging hebt ontvangen is het maken van je account niet gelukt. Je kunt dan niet inloggen.

Profiel maken of aanpassen

Leuk als je zichtbaar wilt zijn op de site. Ook klanten kunnen je profiel zien, maar alleen mensen die zijn ingelogd hebben zicht op je contactgegevens. 

  • JPG/JPEG/PNG
  • Zo vierkant mogelijk
  • Vooral je gezicht
  • Max 500kb

Review maken

Onze studenten – misschien jij ook – hebben veel aan de reviews op onze site. Help jij toekomstige studenten met jouw review? Het mag eventueel anoniem of onder pseudoniem. Veel dank!

Meer informatie +

Kom kennismaken met ons!

Je wilt wellicht met ons samenwerken of je bij ons laten opleiden, maar nog even ‘gevoel’ krijgen bij wie wij zijn? Of je hebt gewoon een aantal vragen die je liever persoonlijk bespreekt?

Laten we (video)bellen!

We ontmoeten elkaar via telefoon, Teams of Zoom. Geheel vrijblijvend uiteraard. In principe neemt Martijn Vroemen contact met je op, maar je kunt ook kiezen voor andere Teamchangers.

Handleiding Zoom + mini-werkvormen

Stel je vraag!