25 Leestips voor teambegeleiders
Door Martijn Vroemen
Op deze pagina vind je artikelen en leestips als aanvulling op de literatuur voor de Leergang Teamcoaching en de opleiding Teamcoaching Essenties. Het is geenszins verplicht maar wel interessant. Er wordt volop geschreven over teams maar niet alles is even boeiend, en veel is al snel achterhaald. Hieronder vind je onze persoonlijke selectie van voornamelijk origineel werk. Als hier iets ontbreekt wil dat natuurlijk niet zeggen dat het níet interessant zou zijn. Zet je tips gerust als reactie onderaan de pagina.
Algemeen
Artikelen downloaden
- Tyranny of a Team Idelogy van Amanda Sinclair. Dit korte artikel in Organization Studies (1992) was voor mij een echte eye-opener: werken in teams wordt te vaak een ‘moeten’. Het Volkstuinteam en ons eigen teamontwikkelmodel (T0-T3) zijn op dit inzicht geïnspireerd (Hoofdstuk 2 van het Handboek Teamcoaching).
- Jonathan Livingstone Seagul van Richard Bach. Een leuk en lief verhaal dat immens populair werd in de jaren zeventig. Over een zeemeeuw die zich niet zo thuis voelt bij zijn vechtende en krijsende soortgenoten. Hij vliegt liever solo, om mooie figuren in de lucht te maken. Niet iedereen hoeft een teamspeler of een groepsdier te zijn. Het boek Team op Vleugels opent hiermee.
Aanbevolen boeken
- Goed voor de groep van Karin de Galan. Een lekker leesbaar boek met vijf van de meest gebruikte psychologische theorieën. Praktisch bruikbaar opgeschreven voor mensen die met groepen werken.
- Group and Team Coaching van Christine Thornton. Prima begrijplijk Engels, en een mooi overzicht van het vakgebied. Met een stevige nadruk op groepsdynamiek. Beter dan veel Nederlandse boeken over teamcoaching.
- Coachen met collega’s van Yvonne Burger en Erik de Haan. Compact, handig overzichtswerk voor mensen die iets met coaching willen, dus ook voor teamcoaches.
- Praktijkboek Intervisie, het fraaie naslagwerk van Monique Bellersen en Inez Kohlmann. De inleiding is waardevol om te begrijpen wat je met intervisie allemaal kan (veel!). En daarna vind je een schat aan oefeningen en voorbeelden.
- Getting Teams Done, van Diederick Janse & Marco Bogers. Voor wie zich thuis voelt bij methodische (Lean? Agile?) benaderingen; ziehier Holocracy! Leest als een roman en je haalt er sowieso ideeën uit, ook al laat je de methode verder voor wat ie is.
Over professioneel teamcoachen
Artikelen downloaden
- Containment als voorwaarde voor leiderschapsontwikkeling van Yvonne Burger en Arnold Roos. Mooi overzichtsartikel over dit super belangrijke onderwerp. Door dit artikel is ‘containment’ als één van die vier C’s opgenomen in Het Coachwiel (Handboek Teamcoaching).
- Storming met Tuckman van Martijn Vroemen. Een onderzoekje naar de herkomst en de waarde van het beroemde Forming, Storming, Norming, Performing. Hoe groepsontwikkeling ineens teamontwikkeling werd en of dat klopt.
- Transactionele Analyse, op de site van Kernbewustzijn. Auteur onbekend, maar het is wel een lekker overzichtelijk stuk.
- Woordenlijst TA, ofwel de Dictionary of Transactional Analysis van Tony Tilney, het hele boek van ruim 150 pagina’s kun je hier downloaden.
Aanbevolen boeken
- Ik (k)en mijn Ikken van Karin Brugman over Voice Dialogue. Dat klinkt ingewikkeld maar hoeft dat niet te zijn. Elke teambegeleider met empathie en luistervaardigheden kan met de eenvoudige versie ervan werken. Gewoon klein beginnen. Met dit boekje bijvoorbeeld en de oefeningen in het Praktijkboek Teamcoaching.
- Canon van het Leren onder redactie van Ruijters en Simons – Een dikke pil, maar wel met veel hapklaar achtergrondmateriaal, waar coaches die iets meer theoretische bagage willen van zullen smullen.
Over systemisch teamcoachen
Artikelen downloaden
- Omgaan met paradoxen van Karin Derksen. Kort en informatief artikel dat zij schreef voor het boek Spannend Veranderen, dat gemaakt werd ter gelegenheid van het afscheid van professor Léon de Caluwé.
- Interactief werken met causale diagrammen van Hans Vermaak. Hij heeft dit onderwerp echt zichtbaar gemaakt in ons land. Op zijn site kun je artikelen vinden, waar ik ook naar verwijs in het Handboek Teamcoaching.
- De axiomas van Watzlawick, onmisbaar voor iedereen die met communicatie bezig is en de gelaagdheid daarin. Zijn boek is behalve nu heel duur ook vrij onleesbaar. De wiki is handiger.
Aanbevolen boeken
- Doorbreek de cirkel van Arend Ardon, die toegankelijk en compact beschrijft hoe we in organisaties vaak in het ‘muizenrad’ terecht komen. Met veel voorbeelden en tips. Zeer geschikt voor beginners (én ook gevorderden).
- Systemisch wijzer van Siets Bakker en Leanne Steeghs. Duidelijk, praktisch, informatief. Prima introductie in systemisch werken.
- The Fifth Discipline van Peter Senge, een populaire consultant en onderzoeker (Harvard) die in de jaren negentig ‘systems thinking’ definitief op de kaart zette voor managers en organisatieprofessionals. Ook ‘team learning’ kreeg in zijn boek een prominente plaats.
- Management Teams (why they succeed or fail)van de beroemde (meneer) Meredith Belbin. Niet alleen de teamrollen zijn nog altijd bruikbaar (ik beschrijf ze ook in Team op Vleugels), maar vooral hoe hij ze ‘gevonden’ heeft. Een leesbare klassieker voor wie verder wil kijken dan Wikipedia.
- Het team als systeem, van Martijn Vroemen is een Hoofdstuk in het nieuwe boek over Systeemdenken van Leike van Oss en Brechtje Kessener: Meer dan de som der delen (2018).
Over onderstroom en groepsdynamica
Artikelen downloaden
- When Good Teams Go Wrong van Paul Levy, ook wel The Nut Island Effect genoemd. Een ongelofelijk, waargebeurd verhaal over een succesvol team dat slachtoffer werd van groepsdenken (groupthink) en een fikse milieuramp veroorzaakte. Lees, leer en huiver.
Aanbevolen boeken
- The Abilene Paradox: The Management of Agreement van Jerry Harvey, een must read voor iedereen die zich echt wil verdiepen in de psychologica van de groep. Over zijn verhaal zijn ook filmpjes gemaakt die op YouTube te vinden zijn.
- Doorbreken van organisatiepatronen van Odette Moeskops, die in eigen beheer een serie artikelen uitgaf. Zij is een echte professional die theorie aan eigen ervaring koppelt en daar weer eigen theorie van maakt. Een waardevol boek, voor gevorderden.
- Handboek Groepsdynamica van Jan Remmerswaal. Hier staat echt alles in (behalve mijn Teamwiel en mijn Coachwiel). Meer een naslagwerk dan een lekker leesboek, maar echt, alles staat er in. Remmerswaal verdient een lintje.
- Deep Democracy, van Jitske Kramer, nog niet zo oud, wel al een boek dat je niet kunt missen. De ijsberg (met onderstroom) neemt er een prominente plek in. Een boek met analyse en ook praktische methodes, bruikbaar op het niveau van organisaties en ook van teams.
